Utrechts Nieuwsblad, zaterdag 12 mei 2001
Door Niels de Kruijf
Utrecht - Hoeren en heiligen hebben eeuwenlang een belangrijke rol gespeeld in het Utrechtse stadsleven. In de schaduw van kloosters en kerken tierde het rosse leven welig. Talrijke lichte wieven stilden in de 'ravothuizen', 'de oneerlijke herbergen' en de 'gemeene huizen' de vleselijke lusten van soldaten, arbeiders en heren van stand, maar naar verleidt liet ook menig heilige zich niet onbetuigd.
De hoeren en heiligen staan deze zomer centraal in de Utrechtse Wandelgangen van de plaatselijke VVV en Stadsavonturen. 'Verwend door verteller, gids en kok' is het motto.
Na een welkomstdrankje in spijslokaal De Reunie leidt de gids de deelnemers langs de plekken waar hoeren en heiligen eeuwenlang geleden naast elkaar leefden. De wandeling wordt onderbroken door een verteldiner, waar de verhalenverteller het publiek tijdens een driegangendiner in restaurant Lofen vermaakt met smeuige verhalen, ballades en smartlappen over hoeren en heiligen.
De Wandelgangen worden afgesloten met een drankje in café De Poort aan het Ledig erf.
De Zwaansteeg, het Visscherplein, de Boterstraat, de Donkere Gaard, het Buurkerkhof en de stadswallen waren bekende domeinen van de vrouwen van lichte zeden. Daar zaten de bordelen en trippelden de meisjes van plezier. Maar op veel meer plaatsen doorkruisten de dames de stad. Ze werden dan ook wel kruishoeren genoemd.
Het onkuise en het vrome leven speelden zich naast elkaar af in Utrecht. Van onbesproken gedrag was zeker Zuster Berken, die van 1457 tot 1514 op eigen verzoek ingemetseld zat in een stenen kluis bij de Buurkerk. Zuster Berken deed dit omdat ze het kloosterleven nog te lichtzinnig vond. In totale afzondering kon ze dicht tot God komen. Utrechters gingen massaal te biecht bij de ingekluisde vrome zuster Berken, die heilig werd verklaard. Een gedenksteen op de Choorstraat herinnert aan haar.
Maar op een steenworp afstand van de heilige zuster vlogen de vonken ervan af in het ravothuis van Gerritje Tintelton en 'haar dochters'. Deze vrouw van lichte zeden bood vooral soldaten vertier in het huidige café De Vriendschap aan het Wed.
Spaanse pokken
Het rosse leven zorgde ook voor een olf aan geslachtsziekten onder de mannen in de stad. Eén op de zes soldaten in Utrecht had een geslachtsziekte als gevolg van het hoerenbezoek. Syfilus werd ook wel de Spaanse pokken genoemd, omdat de Utrechters graag wilden geloven dat deze vervelende aandoening door de Spanjaarden naar ons land was meegenomen. Prostitutie was na de reformatie in 1580 officieel verboden. Dat betekende niet dat er afbreuk werd gedaan aan het onkuise leven in de stad. De bordelen schoten als paddestoelen uit de grond. De gewone man kon terecht in de ravothuizen. Dat waren de lage bordelen. Iedere Utrechter wist wel wat daar gebeurde. De heren van stand konden aan hun gerief komen in de Stille Knippen. Dat waren de meer discrete liefdeshuizen.
Volgens de literatuur en de sagen en legenden uit vroeger eeuwen was het dikwijls een bandeloos zooitje in Utrecht. De verhalen over kinderen van geestelijken die als bastaardjes in de weeshuizen werden opgevangen deden veelvuldig de ronde.
Stadskas
Hard opgetreden werd er niet tegen de prostitutie, omdat de stadsbestuurders daarmee zouden erkennen dat het fenomeen bestond. Zo nu en dan trad de schout eens op, maar veel vaker kneep hij een oogje toe. Wanneer een onkuise hoge burger van de stad door de schout in een huis van plezier was gesignaleerd, kon zijn geheim bewaard blijven in ruil voor een flinke donatie in de stadskas.
Sommige bordelen op het Buurkerkhof legden het loodje vanwege het zendingswerk van postende protestanten. Bij de ingangen van de 'gemeene huizen' probeerden zij de bezoekers te bekeren en dat lukte soms.
Sommige bordeelhouders hielden het daar zelf voor gezien. Van lieverlee verdwenen veel bordelen uit de Utrechtse binnenstad. Tegenwoordig doen de meeste Utrechtse prostituees hun werk aan het Zandpad, de Hardebollenstraat en de Europalaan, locaties die buiten beschouwing blijven van de Utrechtse Wandelgangen.
|